LEEP ile Tanışın: Lead Exposure Elimination Project
Charity Entrepreneurship’in kuluçkalığında hayata geçirilen yeni EA kuruluşu Lead Exposure Elimination Project’in (Kurşuna Maruz Kalmayla Mücadele Projesi, LEEP) lansmanını duyurmaktan heyecan duyuyoruz. Misyonumuz, dünya çapında ciddi bir hastalık yüküne sebep olan kurşun zehirlenmesini azaltmak. Bu hedefimize, boya kaynaklı kurşun zehirlenmesi yükünden önemli ve giderek artan bir seviyede etkilenen ülkelerdeki kurşun içeren boya yönetmeliklerinin savunuculuğunu yaparak ulaşmayı amaçlıyoruz.
Bu gönderide, öncelik olarak kurşuna maruz kalmayla mücadeleyi savunacak ve bu sorunu ele alırken izleyeceğimiz planın ana hatlarını sunacağız.
Efektif altruizm topluluğundan birkaç isim, kurşun zehirlenmesi üzerine çalışmanın yüksek etkili bir öncelik olabileceğini halihazırda belirtmişti (buraya, buraya ve buraya bakabilirsiniz). Önem, Çözülebilirlik ve İhmal Edilmişlik çerçevesi aracılığıyla gerek kurşuna maruz kalma müdahalelerinin önceliklendirilmesi gerekse kurşun içeren boya kanunlarının yürürlüğe girmesinin savunuculuğuna yaklaşımımız için düşünce yolumuzu takip edeceğiz.
Kurşun zehirlenmesi sağlık ve ekonomi alanlarında ciddi maliyetlere yol açıyor ve kurşunlu boya bunun önemli bir iştirakçisi.1 Bireysel etkiler açısından bakıldığında, kurşuna maruz kalmanın birkaç etkisi bulunuyor. Az seviyede bile olsa kurşuna maruz kalmak zihinsel engel ile IQ düşüşünün yanı sıra, ruhsal bozukluk ve psikopatoloji oranında artış ile yaşam boyu kazanma kapasitesinde ciddi oranda düşüşe neden oluyor. Kurşun ayrıca davranış ve suça eğilim üzerinde de etki sahibi; bilhassa şiddetli suçların yayılmasında büyük bir etkisi var. Yetişkinlerde, ömür boyu kurşuna maruz kalmak böbreğin yanı sıra (yüksek tansiyon ve koroner kalp hastalığı gibi) kalp ve damar hastalıkları açısından önemli bir risk faktörü teşkil ediyor. Daha yüksek maruz kalma seviyeleri tüm organ sistemlerini etkileyebiliyor; hatta solunum güçlüğüne, nöbete, komaya ve ölüme sebep olabiliyor.
Kurşun zehirlenmesi özellikle çocukları etkiliyor ve bunu çok büyük bir seviyede yapıyor. UNICEF’in raporuna göre kan kurşun seviyesi 5 mikrogram/desilitrenin (µg/dL) üzerinde olan 815 milyon çocuk var; bu, sinir gelişimsel etkiler ve IQ düşüklüğü için yeterli bir seviye.6 Bu çocukların büyük bir çoğunluğu düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşıyor. Başka bir deyişle, günümüzde üç çocuktan biri, bir dereceye kadar, kurşun zehirlenmesinden mustarip.
Engele ek olarak, yılda 1 milyon ölüme sebep oluyor. Toplu bakıldığında, kurşun zehirlenmesi her yıl 22 milyon işlev kaybına uyarlanmış yaşam yılına neden oluyor. Bu demek oluyor ki kurşun zehirlenmesi, küresel hastalık yükünün yaklaşık %1’ine denk geliyor.7
Kayıp kazanım anlamında, kurşun zehirlenmesinin küresel ekonomi üzerindeki etkisi yılda yaklaşık 1 trilyon dolar seviyesinde.8 Bu da dünya gayri safi yurt içi hasılanın %1,2’sinin kaybı anlamına geliyor. Bu kayıplar düşük ve orta gelirli ülkelerde yoğunlaşıyor ve gayri safi yurt içi hasılanın %5 ila 8’i arasında değişiyor. Yani, kurşun zehirlenmesi ekonomik kalkınma ve yoksullukla mücadele karşısında ciddi engel teşkil edebilir.
Kısacası, kurşun zehirlenmesi önemli bir sorun.
Günümüzde, tek bir ülke dışında tüm ülkeler kurşunlu petrolü yasaklamış olmasına rağmen ülkelerin %61’i herhangi bir kurşunlu boya yönetmeliğine sahip değil.9 Ağırlıklı olarak düşük ve orta gelirli bu ülkelerin çoğunda, kurşun zehirlenmesine bağlı hastalık yükü hâlâ ciddi bir seviyede. Yüksek gelirli ülkelerde bu, daha az ihmal edilmiş bir alan, zira çoğu ülke kurşunlu petrol ve kurşunlu boyayı yasaklayan yönetmelikleri yürürlüğe koydu.
Düşük ve orta gelirli ülkelerde bu meseleye değinmek için çalışan kuruluşlar olsa da (başlıca IPEN, ToxicsLink ve Pure Earth), ciddi kurşun yükü bulunan birçok ülke, diğer aktörler tarafından göz ardı ediliyor. LEEP bu boşluğu doldurmayı ve ihmal edilmiş bu ülkeleri hedeflemeyi amaçlıyor.
Bu, politika değişikliği müdahalelerinin başarısına ilişkin belirsizlikten ötürü, kurşun zehirlenmesi sorunu üzerine çalışmanın en belirsiz yönlerinden biri. Fakat kurşunlu boyaların üretimi ve ithalatını yasaklayacak bir politika değişikliğinin çözülebilirliği lehine birkaç sebep bulunuyor.
Çalışmamızın doğrudan etkilerinin yanı sıra, söz konusu müdahalemizin, politika müdahalelerinin çözülebilirliğine dair yeni kanıtlar sunmasını umuyoruz.
İlk önceliğimiz ülke seçimi çünkü çözülebilir, yükü fazla ve ihmal edilmiş ülkeleri hedeflememiz gerekiyor. Bu temelde en fazla gelecek vadeden ülke olarak Malavi’yi tespit ettik. Önümüzdeki iki ay boyunca, Malavi’de pazardaki yeni boyaların kurşun seviyelerini test edecek, paydaşlar ve karar mercileriyle ilişkiler inşa edeceğiz. Bu aşamadaki bulgulara ve ilerleyişe bağlı olarak, ya kurşunlu boya yönetmeliğini yürürlüğe almak için savunuculuk kampanyamızı pilot ülke olarak Malavi’de başlatacağız ya da gelecek vadeden bir başka ülkeye yöneleceğiz.
Kanıt temelli politika değişikliğini savunmayı planlarken bir yandan da karşıolgusal etkimizi, EA hareketinin ilkeleriyle paralel olarak, titizlikle izleyeceğiz. Bu süreçte, tüm bulgularımızı internet sitemizde yayımlayacağız; bu sayede kurşun zehirlenmesi (ya da genel anlamda politika değişikliği) üzerine çalışan diğer kuruluşlar veya bireyler de faydalanabilsin.
Ön maliyet etkililiği analizimizde, bu müdahalenin (günümüzde GiveWell’in en iyi dernekleriyle kıyaslanabilir şekilde) büyük bir maliyet etkililiği potansiyeline sahip olduğunu gördük. Nihayetinde görünen o ki kurşun politikası, küresel sağlık ve kalkınma alanındaki mevcut en etkili derneklerden bile daha maliyet etkin olma potansiyeline sahip bir alan.
Başlangıçta tüm gayretimizle tek bir hedef ülkeye odaklanacak olsak da uzun vadeli hedefimiz bu alandaki yükü fazla olan birkaç ülkede kurşun yönetmeliğini yürürlüğe almak ve kurşun zehirlenmesini uluslararası seviyede azaltmak.
Misyonumuza katkıda bulunmak isteyenler neler yapabilir?
Charity Entrepreneurship ekibinin yanı sıra Fortify Health’in kurucularından mentorluk ve danışmanlık desteği alsak da yeni danışman arayışımız sürüyor. Bilhassa, kurşun yönetmeliği veya diğer siyasi savunuculuk biçimleriyle deneyimi olan uzmanlarla tanışmak istiyoruz. Bu alanların herhangi birinde tecrübeliyseniz sizinle tanışmayı çok isteriz.
Buna ek olarak, ilk sırada yer alan birkaç hedef ülkemizde bağlantıları bulunan veya ülke içi deneyime sahip olan danışmanlar arıyoruz. Malavi, Madagaskar, Sierra Leone, Burkina Faso veya Guatemala’da bağlantınız varsa lütfen bizimle iletişime geçin.
Hedef lokasyonumuzdaki ilk yıl boyunca o ülkeden çalışanları işe almak istiyoruz. Sonraki yıllarda operasyon, araştırma ve iletişim pozisyonları için stajyer veya çalışan arayışına girebiliriz.
Charity Entrepreneurship 60,000 dolar değerinde başlangıç desteği sağladı; bu sayede kuruluşumuz ilk yılının çoğunda faaliyetine devam edebilecek.
Ek fon arayışlarımız devam etmekle birlikte, risk toleransı olan ve ilk safhalarındaki kuruluşları desteklemek isteyen bağışçılarla iletişime geçmeyi çok isteriz.
Çalışmamıza dair güncel gelişmeleri öğrenmek isterseniz bültenimize abone olabilir; Facebook, Twitter ve Linkedin sayfalarımızı takip edebilirsiniz.
Geri bildirimleriniz ve önerileriniz, özellikle bu ilk safhada, bizim için çok değerli. Lütfen sorularınızı veya yorumlarınızı aşağıya bırakın ya da iletişim formumuz aracılığıyla bizimle doğrudan irtibata geçin.
LEEP bir efektif altruizm kuruluşu olan ve 60,000 dolar değerinde başlangıç desteği sağlayan Charity Entrepreneurship altında kuluçka edildi. Güncel ekip üyelerimiz kurucu ortaklar Jack Rafferty ve Lucia Coulter.
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License kapsamında lisanslıdır.